Odrodzenie i renaturyzacja Odry muszą mieć obecnie najwyższy priorytet
Berlin, 18.08.2022 – Katastrofa środowiskowa w Odrze doprowadziła do masowego śnięcia ryb i śmierci innych zwierząt żyjących w rzece. Dotychczas wyłowiono prawie 140 ton martwych ryb ze zbliżonej do naturalnej wielkiej rzeki w sercu Europy Środkowej. Organizacje ochrony środowiska i przyrody zrzeszone w „Koalicji na rzecz żywej Odry” są przekonane, że łączną skalę katastrofy będzie można ocenić najwcześniej za kilka tygodni. Już teraz można ją jednak porównać z katastrofą w firmie Sandoz na Renie w roku 1986, gdy po wypadku w koncernie chemicznym woda gaśnicza zanieczyszczona toksycznymi chemikaliami spowodowała masowe śnięcie ryb i ogromne szkody w ekosystemie. „Żądamy od władz politycznych i administracji po obu stronach Odry pełnego wyjaśnienia przyczyn, natychmiastowego wstrzymania szkodliwych czynników, jak aktualnie trwająca regulacja Odry oraz sporządzenia kompleksowej koncepcji rewitalizacji dla Odry” – stwierdził dyrektor biura DNR Florian Schöne w imieniu dziesięciu zrzeszonych w koalicji organizacji. Projekty po obu stronach Odry, zmierzające do rozbudowy regulacyjnej rzeki do autostrady wodnej, muszą zostać odłożone do lamusa.
Instytut Ekologii Wód i Rybołówstwa Śródlądowego im. Leibniza (IGB) opublikował wczoraj swoje wstępne wyniki badań przyczyn katastrofy. Naukowcy widzą wskazówki, że masowa śmierć ryb i małży spowodowana mogła zostać zakwitem glonów o toksycznych skutkach. Specjaliści stwierdzają zarazem bardzo wyraźnie, że nie mamy do czynienia ze zjawiskiem naturalnym, lecz z problemem spowodowanym przez człowieka. Polskie media donoszą obecnie o dużych zrzutach słonej wody w rejonie przemysłowego miasta Głogów w okresie od 29 lipca do 10 sierpnia 2022 roku. Poza tym już w lipcu wędkarze zgłaszali śnięcie ryb powyżej Wrocławia. Tam władze poinformowały z kolei, że nie można już odnaleźć oficjalnych wyników badań laboratoryjnych polskich placówek państwowych.
Polski premier Mateusz Morawiecki obiecał w ostatnim tygodniu przywrócenie Odry do jej pierwotnego stanu. „Jeżeli premier Morawiecki poważnie traktuje swoje wypowiedzi, to należy natychmiast wstrzymać wszystkie szkodliwe oddziaływania na środowisko – należą do nich w szczególności trwające i planowane prace związane z regulacją rzeki. Najwyższy priorytet należy obecnie nadać regeneracji fauny i flory poprzez renaturyzację rzeki” – stwierdził dalej Florian Schöne. W tym celu z punktu widzenia Koalicji konieczne jest wypracowanie planu działań na rzecz regeneracji Odry, który będzie wyposażony w znaczące środki finansowe. „Przykład katastrofy w firmie Sandoz na Renie pokazuje, że regeneracja Odry jest możliwa” – wyjaśnił Schöne. „Należy jednak zapewnić, że sprawą katastrofy ekologicznej zajmie się niezależna grupa ekspertów. Ponadto zapewnić należy prawidłowe działanie systemów monitoringu na Odrze oraz systemów alarmowania państw nadodrzańskich, aby móc lepiej reagować w przyszłości. Społeczeństwa muszą być dużo wcześniej oraz wielojęzycznie informowane o zanieczyszczeniu Odry.”
Kontekst
Odra jest jedną z ostatnich wielkich, zbliżonych do naturalnych rzek w Europie. Przez ponad 500 kilometrów Odra płynie bez większych przeszkód w kierunku Bałtyku w otoczeniu nienaruszonych i bogatych gatunkowo terenów zalewowych. Rządy Polski i Niemiec realizują od lat na Odrze projekty, rzekomo w celu poprawy ochrony przeciwpowodziowej. Ekspertyza sporządzona na zlecenie Koalicji na rzecz Odry pokazała natomiast, że projekty te nawet zwiększają ryzyko powodziowe. A nawet więcej: Polska strategia żeglugi śródlądowej przewiduje rozbudowę Odry do międzynarodowej drogi wodnej. Jednak już obecnie zatwierdzone plany naruszają prawo środowiskowe UE, niszczą obszary chronione z ich naturalnymi krajobrazami i zagrażają gatunkom i ekosystemom.
Dziesięć niemieckich organizacji ochrony przyrody i środowiska połączyło już kilka lat temu swe siły w „Koalicji na rzecz żywej Odry” i współpracuje z polskimi i czeskimi organizacjami ochrony przyrody w ramach Koalicji „Czas na Odrę”. Wspólnym celem jest transgraniczne zachowanie krajobrazu rzecznego naturalnej Odry oraz jego zrównoważone wykorzystanie.
Członkami „Koalicji na rzecz żywej Odry“ są
Związek na rzecz Ochrony Środowiska i Przyrody (BUND), WWF Niemcy, Niemiecka Pomoc Środowiskowa (DUH), Niemieckie Stowarzyszenie Ochrony Przyrody (DNR), Rewilding Oder, Związek Ochrony Przyrody Niemiec (NABU), EuroNatur, Fundacja Heinza Sielmanna, Fundacja Michaela Succowa, Stowarzyszenie Przyjaciół Polsko-Niemieckiego Europejskiego Parku Narodowego Doliny Dolnej Odry
Dalsze informacje:
- Wspólna strona internetowa organizacji środowiskowych Koalicji na rzecz Odry: www.saveoder.org
- Instytut Ekologii Wód i Rybołówstwa Śródlądowego im. Leibniza (IGB) (2022): „Katastrofa ekologiczna na Odrze: naukowcy z IGB tropią potencjalnie toksyczne glony”, komunikat prasowy z dnia 17.08.2022 r., online: https://www.igb-berlin.de/news/katastrofa-ekologiczna-na-odrze-naukowcy-z-igb-tropia-potencjalnie-toksyczne-glony
- World Bank Odra-Vistula Flood Management Project for Poland, online: https://projects.worldbank.org/en/projects-operations/project-detail/P147460?lang=en
- Generalna Dyrekcja Dróg Wodnych i Żeglugi (2021): „Koncepcja regulacji rzeki Odry granicznej: Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko – ustalenie ram badawczych”, komunikat prasowy z dnia 02.02.2021 r., online: https://www.gdws.wsv.bund.de/SharedDocs/Pressemitteilungen/DE/20210202_Stromregelungskonzeption_Grenzoder_PM.html?nn=1215048
- • RiffReporter: „Szef instytutu Senckenberga: Masywna renaturyzacja jest kluczem do regeneracji Odry”, wywiad Thomasa Krumenackera z Klementem Tockner, 16.08.2022 r., online: https://www.riffreporter.de/de/umwelt/fischsterben-oder-renaturierung-tockner
- Gazeta Wyborcza: Słona woda trafiła do Odry w Głogowie z Zakładu Hydrotechnicznego KGHM: „Wody Polskie nie poprosiły o wstrzymanie zrzutu”, 17.08.2022, online: https://wroclaw.wyborcza.pl/wroclaw/7,35771,28801874,slona-woda-trafila-do-odry-w-glogowie-z-zakladu-hydrotechnicznego.html
